OGÓLNE
- Q – Mike (lub inny twórca) do mnie napisał, ale mówi dziwnym językiem. O co chodzi?
A – Twórcy bardzo rzadko piszą do swoich widzów, dlatego musisz być bardzo czujny. Sprawdź czy jest to oficjalny profil tego twórcy. Stworzenie fałszywego konta zajmuje chwilę i jest to proceder nagminny. I przede wszystkim: w internecie NIGDY, NIKOMU nie powierzaj swoich środków i/lub kluczy prywatnych. Jeżeli to zrobisz to stracisz pieniądze. - Q – Chcę pobrać aplikację portfela, ale boję się pobrania złośliwego oprogramowania. Co mam robić?
A – Każde oprogramowanie powinno się pobierać TYLKO I WYŁĄCZNIE z oficjalnej strony. W innym wypadku możemy pobrać “podróbkę”, która ukradnie nam środki. Na naszej stronie stworzyliśmy specjalną stronę z linkami do popularnych stron, także portfeli aby ułatwić Wam ten proces. Dodatkowo dobrą praktykę jest tworzenie w przeglądarce zakładek, aby na stałe zapisać strony. Jeżeli masz wątpliwości co do strony to poszukaj informacji w sieci albo zapytaj na grupach. - Q – Słyszałem o problemach z wyszukiwarkami internetowymi. Jakiej używać?
A – Ze względu na system reklam wyszukiwarka Google potrafi w wynikach wyszukiwania prowadzić do fałszywych stron. Zalecamy korzystanie z alternatyw takich jak: Brave Search czy DuckDuckGo. - Q – Co to jest dwustopniowa weryfikacja (2FA)?
A – 2FA to weryfikacja dwuetapowa, ktora podnosi poziom bezpieczenstwa uzytkownika. Strona lub aplikacja, ktora uzywa 2FA wymaga do zalogowania dodatkowego potwierdzenia kodem wysylanym na adres e-mail lub tez generowanego pryzy uzyciu dedykowane aplikacji (np. Google Authenticator). Uzywanie 2FA w swiecie kryptowalut jest obowiazkiem kazdego uzytkownika, nie nalezy jednak uzywac 2FA mailowego. Dodatkowo kontro poczty elektronicznej nalezy takze zabezpieczyc przy uzyciu mechanizmu 2FA. Jezeli Twoje konto nie oferuje takiej funkcjonalnosc, zrezygnuj z uzywania go i zmien na takie, ktore na to pozwala. - Q – Gdzie mogę sprawdzić swoją transakcję?
A-Każda kryptowaluta ma swój explorator transakcji, przykładem może być etherscan.io dla Ethereum gdzie wklejając swój adres widzimy całą historię naszych transakcji. Ponadto jeśli chcemy sprawdzić historię tokena na danym blockchainie w większości przypadków mamy oddzielną zakładkę (dla ETH, ERC-20 tokens) Q-Czym się różni kryptowaluta od tokena?
A-Kryptowaluta do cyfrowa waluta posiadająca własny blockchain, będąc natywną walutą służy do opłat na danym blockchainie (ETH, BTC). Tokenem natomiast nazywamy walutę cyfrową stworzoną już na istniejącym blockchainie, token nie służy do opłat za przesył, zawsze wysyłając token płacimy natywną waluta blockchaina na której jest on stworzony ( Link, Shiba, UNI)Q-Co to jest memo? Czy muszę je wpisywać ?
A- Memo (tag) to unikalny identyfikator przypisany do adresu na giełdzie lub w portfelu. Służy do identyfikacji wpłaty i zasilenia odpowiedniego adresu. Podczas wpłacania niektórych kryptowalut, takich jak BNB, XEM, XLM, XRP, KAVA, ATOM, BAND, EOS itp., musisz wprowadzić odpowiedni tag lub memo, aby pomyślnie zasilić konto. Z reguły memo nie jest wymagane do przesyłania na własny portfel. Inaczej wygląda sprawa z giełdami, jeśli przy depozycie danej kryptowaluty wymagane jest memo to złe wpisanie albo brak memo może skutkować straceniem środków.
BITCOIN
- Q – Jakie adresy są używane w sieci Bitcoin i czym się one różnią?
- Legacy – adresy zaczynajace się od 1. Jest to pierwszy i najstarszy adres BTC, aby dokanać transakcję jedynym warunkiem jest podpisanie jej odpowiednim kluczem prywatnym.
- Nested Segwit – adresy zaczynające się od 3. Każdy z tego rodzaju adresów ma swój własny skrypt, który jest wykonywany i muszą zostać spełnione odpowiednie warunki. Najpopularniejszy zastosowaniem dla adresów Legacy były portfele multisig ( zarządzania portfelem przez wiele osób)
- Native Segwit – adresy zaczynające się od bc1. Ten typ adresów pozwala na pełne, natywne wykorzystanie. Transakcje wykonywane za pomocą adresów bc1 są mniejsze, a co za tym idzie tańsze od dwóch wcześniejszych formatów. Minusem jest to że nie wszystkie giełdy i portfele obsługują jeszcze te adresy.
- Taproot – adresy także zaczynające się też od bc1. To najnowszy i zaawansowany format adresu bitcoina. Taproot wprowadza bardziej zaawansowane zabezpieczenia, prywatność, elastyczność i skalowanie do bitcoina. Podobnie jak SegWit, adresy Taproot są opcjonalne i nie są obecnie powszechnie obsługiwane.
2. Q – Gdzie mogę sprawdzić wysokość opłat oraz ruch w sieci BTC?
A – Najprostszą i najpopularniejszą stroną jest mempool.space , na stronie jest też możliwość podejrzenia w którym bloku jest nasza transakcja (wystarczy wkleić adres lub tx transakcji)
3. Q- Który adres BTC wybrać? Między jakimi adresami możemy swobodnie przesyłać nasze Bitcoiny?
A- Adresy Legacy zaczynajace się od 1 pozwalają odbierać BTC ze wszystkich adresów, jednak transfer na adres bc1 może nie dojść do skutku (nie zaleca się wysyłania na ten rodzaj adresu). Natomiast bezproblemowo możemy wysyłać na adresy z 1 i 3.
Adresy Nested Segwit zaczynające się od 3, są kompatybline w obie strony ze wszystkimi rodzajami adresów.
Adresy Native Segwit są w pełni kompatybline z adresami Nested Segwit, można z nich wysyłać transakcje także na adresy Legacy. Niestety mogą być problemy z otrzymaniem środków z tych adresów.
ETHEREUM
-
Q-Co to jest EVM?
A -Czyli maszyna wirtualna Ethereum, jest to platforma, której programisci mogą uzywać do tworzenia zdecentralizowanych aplikacji (DApps). Jest to miejsce gdzie znajdują się wszystkie konta ETH i inteligentne kontrakty.
-
Q- Co w przypadku gdy wyślę moje tokeny po innej sieci ale na swój portfel
A – Jeśli są to sieci zgodne z Ethereum Virtual Machine (EVM), wystarczy skorzystać ze strony chainlist.org i dodać sieć na którą wysłaliśmy swoje tokeny (portfel MetaMask), a tokeny będą już widoczne na naszym portfelu.
-
Q- Co w przypadku gdy wyślę moje tokeny po innej sieci na giełdę
A – W każdym takim przypadku tylko giełda może nam pomóc, należy napisać zgłoszenie do supportu i opisać całą sytuację. Przydatne tu będą screeny, tx transakcji i Twój adres.
-
Q- Wysyłałem tokeny na MM ale portfel ich nie widzi.
A – W zależności na jakiej sieci EVM wysłaliśmy tokeny, należy wkleić swój adres w eksplorator (np. etherscan.io, bscscan.com ) danej sieci i wklejając nasz adres z MM skopiować adres kontraktu tokena a następnie zaimportować go do portfela MM.
Q – Na moim portfelu pojawiły się jakieś dziwne tokeny, chociaż niczego nie przesyłałem. O co chodzi?
A – jest to w 99.99% oszustwo i próba wykradzenia Twoich tokenów. Oszuści wysyłają takie odpowiednio spreparowane tokeny na różne adresy. Jeżeli wykonany jakąkolwiek operację na tych tokenach, taką jak przelew to możemy wpaść w pułapkę. Za takim tokenem stoi fałszywy kontrakt, który wymaga abyśmy dali pełen dostęp do naszego portfela. Jeżeli to zrobimy to stracimy wszystko co posiadamy na portfelu. POD ŻADNYM POZOREM NIE NALEŻY WCHODZIĆ W JAKĄKOLWIEK INTERAKCJĘ Z PODEJŻANYMI TOKENAMI!
PORTFELE
- Q – Co to jest portfel sprzętowy?
A – Portfel sprzętowy to urządzenie które przechowuje nasze klucze prywatne. Są uważane za bezpieczniejsze niż portfele softwarowe, głównie dlatego, że nie są połączone z internetem. Te znacznie zmniejszają potencjalne ryzyko ataku, gdyż do portfela sprzętowego nie można dostać się zdalnie. Portfel sprzętowy gwarantuje, że klucze prywatne nigdy nie opuszczą Twojego zabezpieczonego urządzenia. Klucze prywatne są przechowywane w specjalnym miejscu w pamięci urządzenia, gwarantującym, że nie można ich stamtąd usunąć. Najpopularniejsze portfele sprzętowe to Ledger, Trezor, Safepal, Ellipal. Q – Co z moim kryptowalutwami, gdy mój portfel sprzętowy ulegnie awarii
A – Musisz posiadać kopię seeda (12 lub 24 słowa) i przy użyciu tych słów przywrócisz swój portfel. Zasada ta obowiązuje w przypadku każdego portfela.
- Q – Co się stanie, gdy producent portfela upadnie?
A – Musisz posiadać kopię seeda (12/24 słowa). Zaimportujesz go do innego portfela. - Q – Miałem do tej pory portfel na komputerze, ale kupilem portfel sprzetowy i podlaczylem go do aplikacji portfela. Czy moje kryptowaluty sa bezpieczne?
A – Niestety nie. Nalezy pamietac, ze czym innym jest aplikacja portfela, a czym innym miejsce przechowywania klucza. Aplikacjami sa roznego rodzaju portfele takie jakie Exodus, Meta Mask, Coinomi, Ledger Live czy Trezor Suite, a klucze prywatnych moga byc przechowywane jako pliki na komputerze, albo zabezpieczone na urzadzeniu sprzetowym (Ledger Nano S/X, Trezor One/T i inne). Jezeli aplikacja portfel stworzy plik portfel na komputerze, to dodajac do niej obsluge portfela sprzetowego dodajemy jedynie nowe konto. Nie istnieje fizyczna mozliwosc zabezpieczenia portfela stworzonego na komputerze, poprzez podlaczenie porfele sprzetowego. Wykonujac takie dzialanie dodajemy jedynie obsluge portfela sprzetowego do aplikacji portfela. Q – Co to jest fraza SEED?
A – Seed to po prostu zbiór wyrazów, które umożliwiają ich posiadaczowi dostanie się do portfela na kryptowaluty. To więc rodzaj hasła, które odblokowuje portfel i umożliwia przesyłanie cyfrowych aktywów na inny portfel. Jak więc łatwo się domyślić, ten kto posiada seed, ma też faktycznie kryptowaluty
Q- Co to jest klucz prywatny?
A – Klucz prywatny przypomina hasło – ciąg liter i cyfr – który pozwala Ci uzyskać dostęp do Twoich środków w kryptowalutach i zarządzać nimi.
Q-Czym róźni się Seed od klucza prywatnego?
A – Najprościej mówiąc klucz prywatny to hasło dające dostęp do jednego adresu danej kryptowaluty, Seed natomiast może generować klucze prywatne do różnych kryptowalut (np ten sam seed generuje adres ETH i BTC), pozwala także na wygenerowanie praktycznie dowolnej liczby adresów dla danej kryptowaluty(np z jednego seeda możemy wygenerować 100 adresów ETH z których każdy będzie miał swój unikalny klucz prywatny)
Q-Co to jest passphrase?
A- Passphrase to zaawansowana funkcja, która umożliwia dodanie dodatkowego słowa do frazy odzyskiwania(seed). Z tego powodu jest również powszechnie określany jako 25. słowo. Nie ma ograniczeń co do wyboru słowa. Właściwie jedynym ograniczeniem jest użycie maksymalnie 100 znaków. Hasło to jest również wrażliwe na duże litery i może składać się również z cyfr i znaków.
Po wpisaniu 25 słowa wygeneruje się całkiem nowy adres, czyli całkiem nowy zestaw kont w portfelu. Passphrase jest obługiwany między innymi przez portfele sprzętowe np. Ledger lub Safepal.- Q- Jak sprawdzić czy Ledger jest oryginalny?
A- W tym celu należy wejść na oficjalną stronę producenta i z zakładki Download pobrać aplikację Ledger Live na swój komputer. Następnie wypełniami listę kontrolną, która ma na celu upewnienie się, że wszystko zostało prawidłowo skonfigurowane. W tej sekcji możesz też sprawdzić czy twoje urządzenie jest oryginalne. - Q- Co zrobić gdy Ledger lub inny portfel nie pokazuje moich kryptowalut, lub pokazuje złą ilość?
A- Po pierwsze to nie portfel przetrzymuje nasze kryptowaluty tylko blockchain, tak jak w przypadku banków karta kredytowa jest tylko połączeniem między bankiem a nie skarbcem z naszymi pieniędzmi.
Zawartość naszego portfela zawsze możemy sprawdzić za pomocą tzw. exploratorów. W tym celu wklejamy nasz adres danej kryptowaluty i mamy podgląd zawartości naszego konta. Przykładem może tu być etherscan.io (ETH) czy blockchain.com (BTC)Po drugie niektóre portfele obsługują tylko ograniczoną ilość kryptowalut np. (Ledger, Exodus) . Są tez portfele które pozwalają dodać dowolną kryptowalutę po danym chainie (MM, Trust Wallet). W celu dodania kryptowaluty należy posiadać jej adres kontraktu, który mozemy sprawdzić np. na Coingecko. Należy jednak zawsze pamietać że to blockchain zawsze pokazuje aktualny stan naszego konta.
Q – Czy mój portfel sprzętowy musi być podłączony, aby można było na niego przelać kryptowaluty?
A – Absolutnie nie! Kryptowaluty są “przechowywane” w sieci blockchain, a portfel sprzętowy przechowuje tylko klucze prywatne, które pozwalają na wykonanie przelewu wychodzącego. Aby dokonać przelewu potrzebny jest Ci tylko adres portfele. Analogicznie jak w systemie bankowym, gdzie potrzebujesz jedynie numeru konta, a odbiorca nie musi mieć odpalonej aplikacji bankowej.
KRYPTOWALUTY - JAK ZACZĄĆ?
Q – Zaczynam swoją przygodę z kryptowalutami. Na co mam zwrócić uwagę?
A – Przede wszystkim dużo cierpliwości. Jesteśmy na początku tej rewolucji. Jeżeli jedna okazja ucieknie to będą kolejne. Poświęć czas na edukację. Kryptowaluty dają wolność, ale także odpowiedzialność. Za każdy błąd odpowiadasz osobiście. Oglądaj filmy na YouTube, dołącz do różnych grup i pytaj ludzi. Jeżeli masz czas to wybiera się na różne spotkania i konferencje takie jak np. Kryptostok w Białymstoku.
Zerknij też na poniższą playlistę na kanale Mike Satoshi “Kryptowaluty – Jak zacząć?”: